Meslek hastalığı tanımı; çalışma ortamınızdan veya işinizle ilgili faaliyetlerden kaynaklanan kanser, kas-iskelet bozuklukları, travma sonrası stres gibi sağlık durumunun bozulmasıdır. Benzer mesleki maruziyetlere sahip bir grup insan arasında, nüfusun geri kalanından daha yüksek sıklıkta meydana gelen sağlık sorunları veya bozuklukları meslek hastalığı olarak kabul edilir.
Ferdi Kaza Sigortası ve İşyeri Özel Sağlık Sigortası ürününü incelemek için tıklayınız.
İş Kazası ve Meslek Hastalığı Hangi Kanunda Tanımlanmıştır?
5510 Sayılı Kanunun 13. Maddesinin 1. Fıkrasına göre iş kazası ve meslek hastalığı; olay ve durumlar sonucunda ortaya çıkan ve sigortalı çalışanlarda ani, fiziksel veya ruhsal sakatlığa neden olan olay olarak tanımlanmaktadır. Kanunda belirtilen şartlar ve durumlar şu maddeleri içerir:
- Sigortalı çalışmak ve işyerinde bulunmak,
- Sigortalının bağımsız çalışması halinde, işveren tarafından verilen işle bağlantılı olmak,
- Sigortalı çalışan işveren tarafından iş yeri dışında bir yere gönderildiğinde,
- Sigortalı olan emziren kadının çocuğunu emzirme izni süresi içinde,
- Sigortalının işyerinden araçla veya servisle ayrılışı ve gelişinde kaza yaşanması durumunda iş kazası olarak kabul edilir.
Meslek Hastalıkları Listesi
Türkiye'de meslek hastalığı olarak kabul edilen hastalıklar “Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü” ekinde belirtilmektedir. Mesleki hastalıklar listesi oluşturulurken; hastalıklar, belirtileri ve yükümlülük süresi göz önüne alınmıştır. Bazı kuruluşlar, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) Mesleki Hastalıklar Listesi'nden de faydalanmaktadır.
1996 Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) uygulama kuralları şu şekildedir:
- Her hükümetin meslek hastalıklarının kaydedilmesi, bildirilmesi ve araştırılmasına ilişkin tutarlı bir ulusal politika ve ilkeleri formüle etmesi, uygulaması ve periyodik olarak gözden geçirmesini zorunlu kılmaktadır.
- Bu politikanın bir parçası olarak ulusal bir meslek hastalıkları listesi oluşturulmaktadır. Bu liste, ILO meslek hastalıkları listesinde yer alan hastalıkları mümkün olduğu ölçüde içermelidir. ILO listesi, ILO Yönetim Kurulu tarafından toplanan üç taraflı uzman toplantılarında düzenli olarak gözden geçirilir ve güncellenir.
Liste; kimyasal, biyolojik ve fiziksel olayların neden olduğu hastalıklardan solunum ve cilt hastalıkları, kas-iskelet bozuklukları ve meslek kanserine kadar uluslararası alanda tanınan bir dizi meslek hastalığını içerir. Zihinsel ve davranışsal bozukluklar da özellikle ILO listesine dahil edilmiştir. Ayrıca iş faaliyetlerinden kaynaklanan risk faktörlerine maruz kalma ile işçinin kaptığı rahatsızlıklar arasında önemli bir ilişki gözlenirse listede belirtilmeyen hastalıkların mesleki kökeninin tanınmasına izin verir.
Mevcut listede uygulanan meslek hastalıkları bölümleri ve alt bölümleri aşağıdaki gibidir:
- İş faaliyetlerinden kaynaklanan etkenlere maruz kalmaktan kaynaklanan meslek hastalıkları
- Kimyasal etkenlerin neden olduğu hastalıklar
- Fiziksel etkenlerin neden olduğu hastalıklar
- Biyolojik etkenlerin neden olduğu, bulaşıcı veya parazit hastalıklar
- Hedef organ sistemlerine göre meslek hastalıkları
- Solunum hastalıkları
- Cilt hastalıkları
- Kas-iskelet sistemi bozukluğu
- Zihinsel ve davranışsal bozukluklar
- Mesleki kanser
- Diğer hastalıklar
Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması
Bir hastalığın meslek hastalığı olarak tanınması için, hastalık ile meslek arasında nedensel bir ilişki olması gerekir. Meslek hastalıklarının türleri ve sınıflandırılması, nedensellik kurmaya yardımcı olması ve hastalığın çalışma koşullarından kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak açısından önemlidir.
Meslek hastalıklarından etkilenen organlara göre;
- Solunum sistemi
- Sindirim sistemi
- Hematopoetik sistem
- Kas-iskelet sistemi
- Boşaltım sistemi
- Organ ve işitme sistemi
- Çoklu organ hasarı
Meslek hastalığına neden olan etkene göre;
- Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları
- Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları
- Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları
- Tozlar
Ayrıca meslek hastalıkları örnekleri incelenirken ve sınıflandırılırken; etkenin vücuda girme yolu (deri, solunum yolu ve sindirim sistemi), hastalığın görünümü ve seyri (akut ve kronik) ile hastalıktan etkilenen bölge (lokal ve sistemik) gibi faktörler göz önüne alınır. İlgili mevzuatta yer alan meslek hastalıkları sınıflandırmaları, faktöre göre sınıflandırma ve organa göre sınıflandırma şeklinde 5 ana gruba ayrılmıştır.
Alt Grup Grupları ve Hastalıklar
- A grubu meslek hastalıkları: Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları.
- B grubu meslek hastalıkları: Cilt kanseri ve kanserli olmayan cilt hastalıkları.
- C grubu meslek hastalıkları: Pnömokonyoz ve diğer solunum sistemi meslek hastalıkları.
- D grubu meslek hastalıkları: Mesleki enfeksiyon hastalıkları.
- E grubu meslek hastalıkları: Fiziksel faktörlerin neden olduğu meslek hastalıkları.
Meslek Hastalıkları Türleri
Bazı iyi bilinen meslek hastalıkları türleri ve meslek hastalıklarının genel özellikleri şunları içerir:
Akciğer Hastalıkları
Mesleki akciğer hastalıkları; asbest madenci ve kömür işçilerinde, silikoz madencilerinde, taş ocağı ve tünel operatörleri ve bissinozisi pamuklu tekstil sanayi bölgelerindeki işçiler arasında yaygın görülmektedir. Çalışılan ortamdaki havanın kalitesi kötü olduğunda, vücudun diğer bölgelerinde olduğu gibi akciğerlerdeki hastalıklara da yatkınlık oluşabilir.
Deri Hastalıkları
Mesleki cilt hastalıkları, birçok ülkede ilk beş meslek hastalığı arasında yer almaktadır. Mesleki cilt hastalıkları ve rahatsızlıkları genellikle kimyasallardan ve işte uzun süre ıslak ellere sahip olmaktan kaynaklanır. Egzama en yaygın olanıdır ancak ürtiker, güneş yanığı ve cilt kanseri de endişe verici boyuttadır.
Bir diğer mesleki deri hastalığı da eldivenle ilişkili el ürtikeridir. Sağlık çalışanları arasında mesleki bir sorun olarak rapor edilmiştir. Bu tür el ürtikerinin, eldivenlerin tekrar tekrar giyilip çıkarılmasından kaynaklandığına inanılmaktadır. Reaksiyon, eldivenlerde bulunan lateks veya nitrilden kaynaklanır.
Yüksek riskli meslekler:
- Kuaförlük
- Yemek servisi
- Sağlık hizmeti
- Baskı
- Metal işleme
- Motorlu taşıt tamiri
- İnşaat
Diğer endişe verici hastalıklar:
- Sıkıştırıcı duruşlarda tekrarlayan veya kuvvetli hareketler yapan kişiler arasında aşırı kullanım sendromu
- Kümes hayvanları endüstrisinde ve bilgi teknolojisinde çalışan kişilerde karpal tünel sendromu
- Bilişim teknolojisini saatlerce kullanan kişiler arasında bilgisayar görme sendromu
- Kurşun veya kurşun bileşikleri işleyen veya kullanan birçok endüstride çalışanları etkileyen kurşun zehirlenmesi
Meslek Hastalığı Nasıl Belirlenir?
İşyerinde bir maruziyetin (neden) meslek hastalığına (etki) yol açıp açmadığını belirlemek karmaşık bir konudur. Birçok kriter dikkate alınmalıdır. Yaygın olarak kullanılan bir dizi kriter belirlenmiştir. Bu kriterlerin başında ilişki gelmektedir. İlişki ne kadar güçlüyse, ilişkinin nedensel olma olasılığı da o kadar yüksektir. Diğer bir kriter ise tutarlılıktır. İlişki ve sonuçlar farklı kişiler tarafından farklı yerlerde, koşullarda ve zamanlarda farklı deneysel yöntemler kullanılarak onaylandığında tutarlıdır. Diğer kıstaslar ise ilişkilendirmenin özgünlüğü, zamansal ilişki, biyolojik gradyan (doz-tepki ilişkisi), olasılık, tutarlılık, deneysel kanıt ve analoji bulunmaktadır. Tüm bu yöntemler, uzun süren çalışmalar sonucunda bulunmuş ve birçok çalışmaya öncelik etmiştir.
Bu çalışmalar sonucunda elde edilen veriler ışığında 5510 sayılı Kanunun 14. maddesine göre iki durumda meslek hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Birincisi, sigortalı yapılan işin veya yapılan işin niteliğine bağlı olarak tekrarlayan bir nedenle meslek hastalığına yakalanmış olmasıdır. İkincisi, şirketin çalışma koşulları nedeniyle muzdarip olduğu geçici veya kalıcı bir hastalık, fiziksel veya zihinsel engeldir.
Meslek hastalıklarını belirlemek için Sağlık Bakanlığı;
Öncelikle sağlık komisyonu raporunu ve kurumun yetkilendirdiği sağlık hizmeti sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen temel tıbbi belgeleri inceler. Ek olarak, uygun olduğu şekilde, işyerindeki çalışma koşullarını ve ilgili tıbbi sonuçları açıklayan denetim raporlarını ve diğer gerekli belgeleri dikkate alır ve inceler.
Meslek Hastalığı Sayılmasına Hangi Kurum Karar Verir?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), çalışanların etkilendiği vakalardan yola çıkarak neden-sonuç ilişkisi kurarak insan vücuduna zarar veren meslekleri belirlemektedir.
Ülkemizde ise Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 14. Maddesinde ülkemizde geçerli olan meslek hastalıkları türleri belirlenmiştir. Ülkemizde gerçkeleşen olayın iş kazası sayılması için; kazada yaralanan kişinin sigortalı olması, kaza ile sonuç arasında uygun bir nedensellik ilişkisi olması, kaza sonucu bedensel veya ruhsal özür oluşması ve bu unsurların birlikte meydana gelmesi gerekmektedir. İş kazası, işin icrası sırasında meydana gelen bir olayı ifade etmekle birlikte, yapılan işle ilgili olmayan durum ve durumlarda meydana gelen olayları da içerebilir.
Meslek Hastalığının SGK'ya Bildirilmesi Nasıl Yapılır?
5510 sayılı Kanun ile iş kazasının bildirilmesinde bazı kıstaslar belirtilmiştir. Yasaya göre kaza olayının, SGK'ya bildirimi “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi” ile bildirilmesi gerekmektedir. Bildirge e-Sigorta, doğrudan ya da posta yoluyla Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkezlerine gönderilebilmektedir. Posta ile yapılacak bildirimlerde postaya veriliş tarihi esas alınır.
Meslek Hastalığı Tespiti Sonrası Neler Yapılmalı?
5510 sayılı Kanuna göre kamu ve özel sektör iş yerleri için hastalığın tespitinden ve kazanın gerçekleşmesinden sonra bildirim zorunludur. Kaza olaylarında bildirim, gerçekleşen olaydan sonraki ilk 3 iş günü içinde yapılmalıdır.
İş Kazası ve Meslek Hastalığının SGK'ya Bildirimi
İş kazası ve meslek hastalığının posta yoluyla ile SGK'ya bildirilmesi zorunludur. E-sigorta uygulaması ile de bu işlem yapılabilir. Belirtilen süre, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
İş Kazası Tespiti
Durum tespitinde kullanılacak sağlık raporları, Sağlık Bakanlığınca yetkilendirilmiş hastanelerden alınabilir.
Meslek Hastalığında Sağlanan Haklar Nelerdir?
- Kaza geçiren sigortalıya; günlük geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
- Kaza geçiren sigortalıya; kalıcı durumlarda iş göremezlik geliri bağlanır.
- Kaza sonucu vefat eden sigortalının yakınlarına gelir bağlanır.
- Gelir bağlanan eş ve çocuklara; evlenme yardımı verilir.
- Ölen sigortalı kişi için; cenaze ödeneği verilir.
Meslek Hastalığı Yükümlülük Süresi Ne Kadardır?
Yükümlülük süresi; meslek hastalığına yakalanan hastanın, işinden ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının ortaya çıktığı tarih arasında geçen en uzun süredir. Yükümlülük süresi, 3 gün ile 15 yıl arasında değişmektedir.
Meslek hastalıkları hakkında daha fazla bilgi almak için buraya tıklayın! Yanı sıra aşağıdaki içeriklerimize de göz atmanızı tavsiye ederiz.
Sağlıkla kalın.
